Շրջակա միջավայրի վրա մարդու բացասական ազդեցությունը կտրուկ աճել է արդյունաբերության զարգացման արդյունքում:
1. Վառելանյութերի այրման հետևանքով մթնոլորտ են արտանետվում գազեր: Ածխաթթու գազի պատճառով առաջանում է «ջերմոցային էֆեկտ», ինչի հետևանքով մոլորակի մթնոլորտի ջերմաստիճանն աճում է:

2. Ծծմբի և ազոտի օքսիդների պատճառով առաջանում են «թթվային անձրևները»:
Ավտոմեքենաների, ինքնաթիռների, հրթիռների շարժիչներում բենզինի և այլ նավթանյութերի թերայրման հետևանքով մթնոլորտ են արտանետվում մեծ քանակությամբ թունավոր գազեր՝ ածխածնի օքսիդներ` CO, CO<sub>2</sub>, ծծմբի օքսիդներ` SO₂, SO₃, ազոտի օքսիդներ` NO, NO<sub>2</sub>։   Մթնոլորտում այս գազային նյութերը, որոշակի պայմաններում միանալով ջրին, վերածվում են մեզ արդեն ծանոթ թթուների՝ ծծմբային թթվի` H₂SO₃, ծծմբական թթվի` H<sub>2</sub>SO<sub>4</sub>, ազոտական թթվի` HNO₃ և այլն, որոնք անձրևների հետ վերադառնում են երկրագնդի մակերևույթ։
Դրանք կարող են տարածվել մեծ հեռավորությունների վրա և տեղալ այլ երկրներում:
Թթվային անձրևները մեծ վնաս են հասցնում կենդանի և անկենդան բնությանը, շինություններին:«Թթվային անձրևներին» ծանոթ է Ալավերդու բնակչությունը:

3. Բնությունը, շրջակա միջավայրն աղտոտող առավել վտանգավոր նյութերից են ծանր թունավոր մետաղները, հատկապես՝ սնդիկը, կապարը, կադմիումը, թալիումը, որոնք կուտակվում են մարդու օրգանիզմում և առաջացնում մի շարք հիվանդություններ: Դրանք մարդու օրգանիզմ կարող են ներթափանցել աղտոտված ջրի և սննդի միջոցով: Այդ հիվանդություններն արտահայտվում են տարբեր խանգարումների ձևով:

4. Վտանգավոր են նաև բույսերի վնասատուների և հիվանդությունների դեմ պայքարի միջոցները՝ պեստիցիդները և հերբիցիդները: Տարեկան մի քանի տոննա պեստիցիդներ և հերբիցիդներ թափանցում են ծովային և հողային էկոհամակարգեր:  

5. Ահռելի վնասներ են հասցվում բնությանը, երբ նավթատարները, նավթ տեղափոխող նավերը (տանկերները) կամ նավթահանող պլատֆորմները վթարի են ենթարկվում: Դրանց հետևանքները դժվար են վերացվում:

Օրինակ՝ խոշոր աղետ տեղի ունեցավ 2010 թ. ապրիլի 20-ին՝ Մեքսիկական ծոցում տեղակայված British Petroleum ընկերության նավթաշտարակում պայթյունի հետևանքով, երբ ծով արտանետվեց 800 միլիոն լիտր նավթ, իսկ նավթային բծի մակերեսը կազմեց 28 հազար կմ²: Այս աղետի հետևանքները մինչ օրս վերացված չեն: Նկարում պատկերված են ծովի մակերեսին նավթային բծերը (նկարահանված է տիեզերքից):

Լրացուցիչ տնային առաջադրանք

Պատասխանել հարցերին

1. Հողի ու ջրի ,թռչունների ու ձկների ,վայրի գազանների պահպանման համար ի՞նչ միջոցներ են ձեռնարկվում:
   անգելոցներ, անտառներ, պուրակներ և այլն
2. Որո՞նք են թթվային անձրևների առաջացման պատճառները,և ի՞նչ հետևանքներ կարող են դրանք ունենալ:
   Ծծմբի և ազոտի օքսիդների պատճառով առաջանում են «թթվային անձրևները»:
   Ավտոմեքենաների, ինքնաթիռների, հրթիռների շարժիչներում բենզինի և այլ նավթանյութերի թերայրման հետևանքով մթնոլորտ են արտանետվում մեծ քանակությամբ թունավոր գազեր՝ ածխածնի օքսիդներ` CO, CO<sub>2</sub>, ծծմբի օքսիդներ` SO₂, SO₃, ազոտի օքսիդներ` NO, NO₂։ 
3. Ինչու՞ չի կարելի այրել կենցաղային աղբը:
   Վառելանյութերի այրման հետևանքով մթնոլորտ են արտանետվում գազեր: Ածխաթթու գազի պատճառով առաջանում է «ջերմոցային էֆեկտ», ինչի հետևանքով մոլորակի մթնոլորտի ջերմաստիճանն աճում է:
   

1.Գրի՛ր պարզ ընդարձակ նախադասություններ՝ ներկա, անցյալ և ապառնի ժամանակներով:
Ես հիմա գնում եմ դասի։ (ներկա)
Ես էրեգ պարապունքի էր։ (անցյան)
Վաղը գնալում եմ կնունքի։ (ապառնի)

2. Հետևյալ բառերին ավելացնելով նախածանցներ կամ վերջածանցներ՝ նոր բառեր ստացի՛ր, գրի՛ր, թե իմաստային կամ բառակազմական ի՞նչ փոփոխություն նկատեցիր.

սեր-սիրային, ժողովուրդ-ժողովրդական, լույս-լուսավոր, կենդանի-կենդանական, սառը-սառություն, հույս-անհույս, գիր-անգիր, մարմին-մարմնական, սուր, ջուր-ջրիկ:

3.Գրի՛ր հետևյալ բառերի հականիշները և փորձիր դրանցով կազմել նոր բառեր, օրինակ՝

արագ-դանդաղ

արագընթաց-դանդաղաշարժ

ճիշտ-սխալ-ճշտային-անսխալ

ազնիվ-կողծ-ազնվական-կեղծային

բարձր-ցածր-բարձրություն-ցածրություն

երկար-կարճ-երկարություն-կարճություն

խոսել-լռել-խոսվածք-լռություն

4.Բառերի քարտեզ. տրված արմատներից կազմիր հնարավորինս շատ նոր բառեր.

գիր-գիրք, գրել, գրականություն, անգիր, գրախոս, գրավոր, գրություն, գրադարան

լույս-լուսավոր, լուսային, լուսաբաց, լուսամուտ, լուսավորիչ, Լուսե, անլույս

օդ-օդանավակայարան, օդապարիկ, օդանավ, օդաչու

պար-պարային, պարարվեստ, պարերք, պարել, պարահանդես, պարահրապարակ, պարեղանակ

վարժ-վարժութուն, անվարժ, վարժվել

պետ-պետական, պետություն, ճարտարապետ, վարժապետ, գյուղապետ, քաղաքապետ, վարչապետ

5.Տրված գոյականները դարձրու՛ բայեր, գրի՛ր, թե ինչի շնորհիվ են առարկա ցույց տվող բառերը դառնում գործողություն ցույց տվող բառեր.

Աշխատանք-աշխատել

ճաշ-ճաշել

մարզանք-մարզվել

շինություն-շինել

սեր-սիրեն

պար-պարել

գիր-գրել

խաղ-խաղալ

օգնություն-օգնել

լռություն-լռություն

պարծանք-պարծենալ

6. Լրացրո՛ւ բաց թողնված տառերը.

Օրեցօր, առօրյա, օրակարգ, տնօրեն, արջաորս, ամենաօրակյալ, անորակ, անօգուտ, հօգուտ, հօգուդ, բանվոր, ամանորյա, ամենօրյա, էկրան, մանրէ, աներևակայելի, զարկերակ, պարերգ, լայնեկրան, հնէաբան, մանրէաբան, Էջմիածին, աղբակույտ, արբել, արդուկել, հարցուփորձ, դարձնել, փորձանք, ուրց, քաղցր, քաղցած, վարձատրել, հինավուրց, ափսե, երխեք, հապճեպ(արագ), ճեպընթաց:

Մի օր Աղվեսը աքլորին ասում է․
— Ի՜ նչ գեղեցիկ ու անուշ ես երգում, ո՜վ Աքլորիկ։ Երանի՜ գիշեր – ցերեկ այստեղ նստեյ ու անուշ ձայնդ լսեի։
Ափսո՜ս որ վաղվանից պետքա զրկվեմ քեզ լսելու հաճույքից․ մեղավորս Սուրբ Կարապետ ուխտի պիտի գնամ։
Սիրունիկ Աքլոր, խնդրում եմ ինձ հավանորց առաջնորդես, որպեզզի մեղքերիս համար թողություն խնդրեմ հավերից։
Այս քաղցր խոսքերից Աքլորի սիրտը փափկում է և նա ասում է․
— Գնանք քեզ ցույցտամ հավանոցը։
Աղվեսը Աքլորին ետեվից մտնում է հավաբուն, խեխտում է բոլոր հավերն և ուտում նրանց, հետո ուտում է Աքլորին նրան ասելով
— Իմ սիրունիկ Աքլոր գիտես ինչ դժվար պիտի լիներ Սուրբ Կարապետ քաղցած ուղտի գնալը։

3. Давайте выполним следующие упражнения.

1. Ответьте, сколько? Запишите ответ:

(1)Один чайник, (1)одно море, (1)один стул, (1)Одна сестра, (1)Одна лампа, (1)один журнал, (1)Одно кресло, (1)одно фото, (1) одна (школа), (1)один врач, (1)одна мама, (1)один папа, (1)одна (бабушка), (1)один дедушка

2. Вставьте вместо точек союзы и или а:

Это школа, а это университет.

Это ученик, а это студент.

Это врач, и это врач.

Это класс, и это класс.

Это парк, и это сад.

Это журнал, а книга.

3. Напишите ваше имя и фамилию. Напишите, кто вы.

Модель:

Элина Дашян.                                     Я ученица.

4.Пишите в карточках слова:

Люди Мама, сестра, брат, врач, охраник, подруага и тд
Животные Собака,кошка,медведь, змея, лев, овен, козерог и тд

Предметы Стул, стол, ручка, пенал, куртка, стекло и тд

5. Говорит и пишите:

Это почта. Что это?

Это учитель. Кто это?

1) Это метро что это?           6) Это президент кто это?

2) Это ваза что это?              7) Это бизнесмен кто это?

3) Это цирк что это?             8) Это щенок кто это?

4) Это метро что это?           9) Это дети кто это?

5) Это стадион что это?       10) Это бабушка кто это?

6. Отметьте правильный вариант:

….. банк. 1) один                 2) одна                3) одно	….окно.  1) одна                2) один               3) одно
….море.   1) одна                 2) один                3) одно	….ресторан.  1) одно                        2) одна                       3) один
….. чашка. 1) один                   2) одна                 3) одно	….пальто.  1) одна                    2) один                   3) одно
….журнал.  1) одна                 2) один                3) одно	….аудитория.  1) одно                         2) одна                        3) один

    7. Отметьте правильный вариант:

….. университет. 1) мой                            2) моя                           3) моё	….собака.  1) моё                   2) моя                 3) мой
….море.   1) чей                 2) чья                3) чьё	….станция.  1) твой                        2) твоя                       3) твоё
….. виза. 1) наш                  2) наша                 3) наше	….компьютер.  1) ваше                          2) ваша                        3) ваш
….радио.  1) ваш                 2) ваше                3) ваша	….город.  1) наш                  2) наша                  3) наше
….щенок.  1) ваш                 2) ваше                3) ваша	….кухня.  1) наш                  2) наша                  3) наше
….. компьютер. 1) мой                             2) моя                           3) моё	….кошка.  1) моё                   2) моя                 3) мой
….партнёр.   1) чей                 2) чья                3) чьё	….сестра.  1) твой                        2) твоя                       3) твоё
….. адрес. 1) наш                  2) наша                 3) наше	….яблоко.  1) ваше                          2) ваша                        3) ваш
….окно.  1) ваш                 2) ваше                3) ваша	….район.  1) наш                  2) наша                  3) наше
….факс.  1) ваш                 2) ваше                3) ваша	…..аудитория  1) наш                  2) наша                  3) наше

8. Пишите, чей, чья, чье? Работайте по модели:

Библиотека (я)  – моя.Сад (ты) – твой

Комната (мы) наша; метро (вы) ваш; яйцо (она) её;

библиотека (вы) ваша; факс (ты) твоя; адрес (он) его; окно (я) моё ; пальто (она) её; бабушка (мы) наша; улица (я) моя дедушка (ты) твой; президент (мы)наш ; телефон (она)её; профессор (вы) ваш; врач (он)его; музей (мы) наш.

9. Вставьте вместо точек местоимения:

мой, моя, моё

Это мой дом.              Это моя сестра.         Это моё окно.

Это мой брат.             Это мой  класс.          Это моё фото.

Это моё яблоко.         Это мой шкаф.           Это моя школа.

Это моя мама.            Это мой город.           Это мой журнал.

                                            твой, твоя, твоё

Это твоё пальто.              Это твоя собака.       Это твой этаж.

Это твоя сумка.                Это твой дедушка.    Это твой сад.

Это твоя комната.            Это твоя бабушка.     Это твоя семья.

Это твой подъезд.            Это твоя карта.          Это твоя кошка.

наш, наша, наше

            Это наша страна.         Это наше море.            Это наша книга.

          Это наш город.           Это наш парк.             Это наш журнал.

          Это наша Грузия.         Это наше окно.             Это наше окно.

ваш, ваша, ваше

Это ваша школа.         Это ваш брат.                Это ваш щенок.

Это ваш класс.           Это ваш подъезд.          Это ваш врач.

Это ваше пальто.         Это ваша сестра.             Это ваша рыба.

Հետևելով շարժվող մարմիններին` կարող ենք նկատել, որ դրանք ժամանակի ընթացքում փոխում են իրենց դիրքը շրջապատի մարմինների նկատմամբ, այսինքն` կատարում են որոշակի տեղափոխություն: Մարմինների այդպիսի տեղափոխությունն անվանում են մեխանիկական շարժում։Մեխանիկական շարժումը որոշակի ժամանակահատվածում մարմնի դիրքի փոփոխությունն է այլ մարմինների նկատմամբ։
Դիտելով մեքենայի դիրքի փոփոխությունը ծառի կամ շենքի նկատմամբ՝ ասում ենք, որ մեքենան շարժվում է այդ մարմինների նկատմամբ։ Իհարկե, շարժվում են նաև ծառերն ու շենքերը։ Դրանք մասնակցում են Երկրի օրական պտույտին և Երկրի հետ պտտվում են նաև Արեգակի շուրջը։
Այն գիծը, որով շարժվում է մարմինը, կոչվում է շարժման հետագիծ։
Որոշ դեպքերում հետագիծը կարող է տեսանելի լինել, ինչպես օրինակ կավիճի հետքը գրատախտակին, այլ դեպքերում՝ ոչ, ինչպես օրինակ թռչող միջատինը:
Ըստ հետագծի ձևի՝ շարժումները կարող են լինել ուղղագիծ կամ կորագիծ:

Օրինակ

Կոր գծով են շարժվում կարուսելի նստարանը, ժամացույցի սլաքի ծայրը, Երկրի արհեստական արբանյակը, իսկ ուղիղ գծով՝ վերելակի խցիկը, ցած ընկնող քարը և այլն։

Շարժման արագություն

Մարմինները կարող են շարժվել հավասարաչափ կամ անհավասարաչափ։ 
Հավասարաչափ շարժման ժամանակ մարմինը ցանկացած հավասար ժամանակահատվածներում անցնում է հավասար ճանապարհահատվածներ։
Հավասարաչափ շարժում է կատարում օրինակ, նկարում պատկերված կաթոցիկը: Այդպիսի շարժում կարող են կատարել ինքնաթիռը, ավտոմեքենան, մարդը, գնացքը և այլն: Նրանց շարժումները միմյանցից տարբերվում են քանակապես. ավելի արագ են կամ դանդաղ: Մարմինների շարժումը քանակապես բնութագրող մեծությունը կոչվում է արագություն:Այսպիսի շարժման ժամանակ արագությունը անփոփոխ է և ցույց է տալիս միավոր ժամանակում մարմնի անցած ճանապարհը:
Արագությունը հավասար է մարմնի անցած S ճանապարհի և ծախսած  t  ժամանակամիջոցի հարաբերությանը:

V=St
Բնության մեջ և տեխնիկայում տեղի ունեցող շարժումների մեծ մասն անհավասարաչափ է:

Անհավասարաչափ կոչվում է այն շարժումը, որի դեպքում հավասար ժամանակահատվածներում մարմինը անցնում է անհավասար ճանապարհներ: 
Անհավասարաչափ շարժումը բնութագրվում է միջին արագությամբ:
Միջին արագությունը գտնելու համար անհրաժեշտ է մարմնի անցած ամբողջ ճանապարհը բաժանել ծախսված ամբողջ ժամանակի վրա:

Vմիջ.=S.t

Այս բանաձևում V–ն միջին արագությունն է, S-ը մարմնի անցած լրիվ ճանապարհն է, t-ն՝ այդ ճանապարհի վրա ծախսած ժամանակը։
Ավտոմեքենայում տեղադրված արագաչափը ցույց է տալիս մեքենայի արագությունը շարժման տվյալ պահին։ Այն կարող է մեծ կամ փոքր լինել մեքենայի միջին արագությունից, որոշ պահերին էլ՝ հավասար լինել միջին արագությանը։ Մարմնի արագությունը հավասար է զրոյի, եթե մարմինը գտնվում է դադարի վիճակում:

Արագությունը չափվում է մ/վ, սմ/վ, կմ/ժ և այլ միավորներով:
Եթե հայտնի է շարժման արագությունը, ապա կարելի է որոշել, թե ինչ ճանապարհ կանցնի մարմինը ցանկացած t ժամանակում S=V⋅t բանաձևով:
Արագությունը չափող սարքը կոչվում է արագաչափ:
Բնության մեջ մարմինները կարող են շարժվել տարբեր արագություններով:
Օրինակ
Արբանյակը Երկրի շուրջը պտտվում է մոտավորապես 8 կմ/վ արագությամբ, այսինքն` 1 վ-ում անցնում է 8 կմ ճանապարհ:

Դասարանական աշխատանք

Պատասխանել հարցերի

1. Ի՞նչ է մեխանիկական շարժումը:
   Մեխանիկական շարժումը դա որոշակի ժամանակահատվածում մարմնի դիրքի փոփոխությունն է այլ մարմինների նկատմամբ։
2. Ի՞նչի նկատմամբ է շարժվում գետում լողացող ձուկը:
   Գետում լողացող ձուկը շարժվում է իրեն շրջապատող մարմինների նկատմամբ, օրինակ՝ ափին գտնվող ծառի, այլ ձկների և այլն։
3. Ի՞նչով է իրարից տարբերվում շարժումները:
   Շարժումները իրարից տարբերվում են արագությամբ։ Լինում են հավասարաչափ և անհավասարաչափ շարժումներ։
4. Ի՞նչ է ցույց տալիս արագությունը: Ի՞նչ միավորներով է այն չափվում:
   Արագությունը դա մարմինների շարժումը բնութագրող մեծությունն է։ Արագության միավորն են՝ մ/վ, կմ/ժ, սմ/վ

Սիդդիքի ընտանիքը ապրում է Բիրմինգհեմում։ Բիրմինգհեմը մեծ քաղաք է երկրի կենտրոնում։ Մուհամեդն ու նրա մայրը՝ Ռանին Բանգլադեշից են։ Մոհամմեդի կինը՝ Մորինը, բրիտանացի է և նա Լիվերպուլից է:
Մոհամմեդն ու Մորինը մթերային խանութ ունեն։ Այն վաճառում է միրգ, բանջարեղեն և խմիչք: Նրանք ապրում են խանութի վերևի բնակարանում, և Ռանին հոգ է տանում նրանց երկու երեխաների մասին: Մոհամմեդն ու Մորին երկուսն էլ աշխատում են խանութում: Խանութը բաց է ամեն օր մինչև երեկոյան ժամը 22-ը, ուստի նրանք քրտնաջան աշխատում են:
Ես ուրախ եմ, որ քրտնաջան աշխատում եմ կնոջս և ընտանիքիս համար»,- ասում է Մոհամմեդը:

Ջեքսոնների ընտանիքն ապրում է Չեսթերում։ Տուն են վարձում։ Նրանք ցանկանում են գնել իրենց սեփական տունը, ուստի գումար են խնայում, երբ կարող են։ Դենիել Ջեքսոնն աշախատում է Մանչեսթերի գործարանում,դա վատ աշխատանք չէ, բայց աշխատանքի գնալու համար երկար ճանապարհ է։ Նրա կինը՝ Ջիլը, դպրոցի քարտուղար է։ Ջեքսոններն ունեն երկու դեռահաս երեխա։ Նրանք երկուսն էլ դպրոցում են, և երբ Ջիլն ավառտում է աշխատանքը, նա մեքենայով գնում է նրանց դպրոց, իսկ հետո նրանց տուն է տանում։

Պատմության հաշվետվություն
Պատմություն հոկտեմբերի 05-10
Առաջադրանք 6-րդ դաս., հոկտեմբերի 10-15-ը

1. Ընդգծված բառակապակցությունները փոխարինի՛ր բաղադրյալ բառերով:

Հայերի երկիրը–Հայաստանը հայտնի է որպես տուֆի ու բազալտի երկիր: Հրաբուխից առաջացող քարերի տեսակները շատ վաղ ժամանակներից–վաղուց օգտագործվել են որպես շինարարական նյութ–շինանյութ: Տուֆով կառուցված եկեղեցիներ, կամուրջներ ու մեծ թվով–մեծաթիվ ժամանակակից նոր կառուցված բաներ կան: Բազալտի ու տուֆի հետ մեր երկրից դուրս են հանվել բարձր որակ–բարձորակ ունեցող մարմար, գրանիտ ու պեմզա:

2․ Ընդգծված բաղադրյալ բառերը փոխարինի՛ր բառակապակցություններով:

Մարգարտահատիկները–մարգատնի հատիկներ տարբեր մեծության են լինում: Աշխարհում ամենամեծը–ամենից մեծը լոնդոնյան թանգարանի մեծահռչակ ութսունհինգ գրամանոց –գրամ կշրող մարգարիտն է: Համպարը թանկարժեք–թանկ արժեք ունեցող նյութ է, որը գործածվում է լավագույն օծանելիքների արտադրության մեջ: Դա սևավուն-սևին մոտ գույն, քարանման–քարի նման նյութ է, որը միայն կաշալոտի աղիներում է լինում: Դա մեծ մասամբ հանում են տեգահար–տեգից խոցված կաշալոտի աղիներից, բայց երբեմն ծովափին էլ կարող են գտնել:

3․ Տրված բառերը տեղադրի՛ր կետերի փոխարեն՝ համապատասխանեցնելով նախադասություններին:

Խռպոտ, դժոխք, գործընկեր, ոգևորվել, զառիվայր, անկոտրում, ընդհատել, միանգամայն:

Տոթ էր, աղմուկ ու խառնաշփոթ. կարծես դժոխք լիներ:

Գլորվում էր զառիվայր լանջով:

Ձայնն էլ խզված էր ու Խռպոտ:

Առանց ընդհատել լսեցին նրա ամբողջ ելույթը ու հետո նստեցին մտամոլոր:

Դու միանգամայն անտեղյակ ես, դրա համար էլ խոսքդ չեն լսում ու աղմկում են:

Անկոտրում ոգի ունի, հեշտ չէ նրան ծնկի բերել:

Միանգամից ոգևորվել է ու կպչում գործի:

4․Բառարանի օգնությամբ գրիր տրված բառերի բացատրությունը:
Տրտմել-տխրել

վաղորդայն-վաղ առավոտ

մեղանչել-մեղք գործել

մաքառել-պայքարել

անտունի-երգի տեսակ

դրվատել-գովել

երկնչել-վախենալ

5 . Տրված առածները ընդգծված բառերի հականիշների օգնությամբ լրացրո՛ւ:
Ամառվա փուշը ձմեռվա նուշը։
Բարեկամ կորցնելը հեշտ է, գտնելը դժվար:
Դուրսը քահանա, ներսը սատանա:
Գիտունին գերի եղիր, անգետին սիրել մի եղիր:
Գիտունի հետ քար քաշի, անգետի հետ փլավ մի կեր:
Իր աչքի գերանը չի տեսնում, ուրիշի աչքի փուշը կտեսի: